حاجی صاحبانو ته د منځنی ختیځ تنفسی سندرومیک وایروس ( - ) په هکله د نړیوال رغتیایی اداری لخوا د coV سفر سپارښتنی

حاجی صاحبانو ته د منځنی ختیځ  تنفسی سندرومیک وایروس ( - ) په هکله د نړیوال رغتیایی اداری لخوا د coV سفر سپارښتنی

– ترجمه و توزیع: دافغانستان د عامی روغتیا ملی انستیتوت
 فوکال پاینت مقررات صحی بین المللی IHR-2005
 : . پیژندنه I MERS کال د می تر میاشتی پوری له  منځنی ختیڅ ځنی د ۴۱۰۲ نړیروغتیایی سازمان ته د -  وایرس coV  پیښو راپورو ورکړل شوی دی . ۵۳۶ناروغې  دا وایروس په عربی هیوادونو کی په پراخه اندازه  لیدل شوی چی ډیری پیښی یی د سعودی عربستان پواسطه   او ځینی پیښې یی په ، راپور ورکړل شوی دی .څرنګه چی ډیری پیښې یی د نوموړو هیوادونو په اوسیدونکو ننداره کوونکو مسافرینو کی هم لیدل شوی دی .د موجوده معلوماتو له مخی ، په مجموعی ډول سره ننداره کوونکو کی نوموړی انتان  پیښې کمی لیدل شوی دی .

اوسنی اپیدیمی لوژیک سیر ښیي چی په ټولنه کی هم دا انتانی پیښی  لیدل شوی .هغه پیښی چی په ټولنه کی لیدل شوی د حیواناتو سره تماس  یا دغیر پروسیس شوی حیوانی محصولاتو  ځنی د ګټی اخیستلو  ، اویا په ټولنه کی له یو شخص ځینی بل شخص ته تللو، اویا به یی له ناروغ شخص ځنی په روغتیایی مرکز کی ناروغی اخیستی وی .په ټولو  برخو کی څیړنی رواني دی کوم چی د ناروغی له خپریدو سره مرسته کوی .اما دا څیړنې تر اوسه نه دی پوره شوی . ځنی پیښی ددی ناروغی په روغتونونو کی هم لیدل شوی دی چیرته چی ناروغان بستریږی او ضعیفه کنترولی او وقایی تدابیر موجود دی  . چی د ناروغی د انتقال او ډلیزو پیښو سبب شوی.  بالاخره  دا ناروغی په هغوکورنیو کی لیدل شوی چی یو شخص نه بل شخص ته اویا  د یوشریکی منبع سره په تماس کیدو سره انتقال شوی وی. تر اوسه پوری دا څرګنده نه ده چی دا وایرس په څه ډول انتقالیږی ،څیړنی دوام لری چی لاتر اوسه د نوموړو څیړنو نتانجو ته سترګې په لار یو .البته داوسنیو معالوماتو په اساس دا جوته نده  چی  په ټولنه کی ناروغی نوموړی ناروغی په پراخه  توګه خپره شوی وی.  کال د اپریل میاشتی راهیسی ، نونوړی پیښی  د تولنی او روغتیایی کتنځیو کی مخ په زیاتیدو دی ،په ۴۱۰۲د خاصه  توګه  د سعودی عربستان او متحده عربی اماراتو  کی یی زیاتی پیښی لیدل شوی .  
هیوادوال د ناروغی د لا زیاتو معلومات په خاطر کولای شی د لاندی انترنیتی پتی ته  رجوع وکړی . http://www.who.int/csr/disease/coronvirus infections/en/

 . د معلوماتو د خطر په اړه موثر پوهیدل او پوهول:

د هیوادونو لپاره دا  ډیر مهمه خبره ده ،د هری لاری چی وی باید معلومات موثر اوپه عملی ډول سره مخکی ،په دوران او وروسته له عمری او حج بیت الله ځنی له ټولو  مهمو یا کلیدی ګروپونو سره ،په شمول د لاندی کسانو شریک کړی: 

  د عمری او حج  کوونکی مسافرینو سره ، کوم چی ددی خطر سره ډیر مخامخ دی .
د عامی روغتیا کارکونکې
هغه روغتیایی کارکوونکی چی د ناروغو حاجی صاحبانو د تداوی مسوولیت لری
توریستی او ترانسپورتی اداری
عامه خلک

هیوادونه باید حج او عمری په خاطر اماده ګی ونیسی

،  اړونده هیوادونه  باید هغه کسان چی عمده روغتیایی ستونزی ( مزمنی ناروغې لکه شکری ناروغې د سږو مزمنی ناروغې  او یا معافیتی سیستم ستونزی )  لری پدی ناروغې باندی د مصابیدو احتمال یی زیات دی   .په هغه صورت کی چی ورسره مخامخ شی  نو باید ورته طبی لارښونې وشې.حاجیان باید مخکی له سفر ځنی له روغتیایی کارکونکی سره مشوره وکړی خپل روغتیایی حالت خطر په مقابل کی وارزوی چی آیا  د حج فرضیه ادا کولای شي  که نه

 اړونده هیوادونه  باید د سفر دعمومی روغتیایی حالت په اړه  مسافرینو  اواړونده ادارو ته لارښووني پشمول د انفلوینزا او اسهالی ناروغیو په باره کی  توصیه و 1 وکړي ،کوم چی د انتان خطر راکموی کړی .ځانګړی پاملرنه باید په لاندی برخو کی تر سره شې
الصحه مراعت کول لکه د لاسونو خوله او پزه د توخی یا پرنجی په وخت ، پریمنځل کی  دماسک پواسطه پوښل ، د تنفسی افرازات سره د تماس ځنی وروسته دلاسونو پریمنځل، اوهغه کسان چی تبه لرونکی تنفسی ناروغې لری یو متر ورځنی فاصله ونیول شی
 غذایی مواد باید په ښه شکل تهیه او وساتل شی د مثال په توګه نیمه پاخه شوی غذایی مواد( غوښه )  ، ناپاکه غذایی مواد باید ونه خوړل شی، همدارنګه میوی او ترکاری مخکی له خوړلو ځنی باید ښه ووینځل شی.
فردی حفظ الصحه باید مراعت شی

اړوند هیوادونه د ټولو  هغو مسافرینو ته چی حج یا عمری ادا کولو ته  ځي  .په عامه ځایونو کی ( توریستی ، مسافرتی ادارو او هوایي میدانونو کي ) روغتیایی پیغامونه توصیه او نصب کړی. د افهام او تفهیم متفاوتی طریقی لکه د طیارو یا بیړیو د بورډنګ په ساحه کی دخطر اعلان کول ، بنرو ، پوسترو او په ټولو دخولي نقاطو کی رادیویی اعلاناتو کول ترڅو مسافرین خبر شي. دغه اعلانات باید موجوده معلومات دناروغی په هکله خلکو ته بیان کړی او خلکو ته لارښوونه وکړی چی له ناروغی څه ډول  ځان وژغوری

اړوند هیوادونه د نړیوال روغتیایی سازمان هغه لار ښود کتابونه  چی د ناروغۍ پلټنی یا سرویلانس   ، وقایې ، تداوی او د کنترول  په باره کی د روغتیایی کارکونکو اوروغتیایی مراکزو ته   اهتماماتو  وویشي.

MERS  نوموړی هیوادونه باید په دی خبر باوري وی چی د -   وایرس د تست کولو توانایی لری او coV په کوم ځای کی دغه خدمات عرضه کیږی او همدارنګه هغه پیښی چی تثبیت شوی نو روغتیایی مراکزو او کارکونکو ته باید ولیږل شی.
 په هغه صورت کی چی د نوموړو هیوادونو په مسافرینو کی حاده تنفسی ناروغی چی ورسره تبه او ټوخی هم ملګری وی پیدا شي نو  خپل سفر دی وځنډوی .

MERS  د نوموړو هیوادونو حاجیانو سره بایدروغتیایی کارکونکې هم ملګري وی ترڅو هغوی ته -    وایرس په باره کی تازه معلومات او لارښوونې وکړي . او په لاندي ټکو باید باورې اوسې coV .
oدوی باید دتنفسې انتان او سینه بغل په لمړنیو نښو وپوهیږی او باخبره اوسی
o  دوی باید په دی وپوهول شي چی څوک له ډیر خطر سره مخامخ دي.
o  دوی باید پدی پوه وی چي د مشکوکي پیښې په صورت کی څه وکړي.
o دوی باید پدی وپوهیږي چی کوم ابتدایی روغتیایی تدابیر ونیسې ترڅو د ناروغې انتقالیدل کم کړي.
 

هغه  کارونه چي د حج او عمري په دوران کی باید تر سره شي

 نوموړي هیوادونه باید خپل مسافرینو ته ووایی تنفسی ناروغې چي تبه او توخی هم ورسره وی پیدا کړي وی او ددوی ورځنی فعالیت یی متاثره کاوه نو دوی باید :

o محلې روغتیایی روغتیایی کارکونکې چی ورسره ملګری دی  خبر کړي.
o د ټوخي او پرنجي په وخت کی خپله خوله  وپوښې ، وروسته  دی خپل لاسونه  پریمنځي ، که  چیری دا  کار امکان نه درلود  نو د خپل لستوڼي په پورتنې برخه کی دی ټوخي او پرنجي وکړي. 
o له ګڼی ګوڼي ځنی دی ځان لیري وساتي ، دا به ښه وی ترهغی چی  یی  تنفسي اعراض دی د دسمال یا  ورکیږی ځان ګوښه کړي.نو که جلا والی  ممکن نه وی نو په ګڼو ځایو کي جراحي ماسک په وسیله  خپله خوله او پزه وپوښي.
مسافرین باید په دی خبره پوه اوسي چی له اوښانو سره نږدي تماس ونه نیسي، کروندو ته سیل لپاره ولاړ نه شی ، د اوښانو خامی شیدی ( جوش شوی نه وی ) ونه څښي او غوښه باید ښه پخه کړی.

د حج  او عمري خنی وروسته باید لاندی اهتمامات ونیسي

نوموړي هیوادونه باید خپلو مسافرینو ته ووایي کله چی راستانه شوی که چیري د دوه هفتو په دوران کی  دوی ته  کوم تنفسی ناروغې چي تبه او ټوخی هم ورسره وی پیدا  شوه  کوم  چی ددوی ورځنی فعالیت یی متاثره کاوه نو دوی باید

o روغتیایی خدمات واخلي ، او هغه روغتیایی کارکونکی چی په  حج او عمره کی ورسره وه خبر کړی .
o سمدستي باید خپل محلي روغتیایی کارکونکی خبر کړي.
o  لکه چی مخکي ذکر شو د ټوخی او پرنجي احتیاطی تدابیر دی ونیسي
o  له نورو خلکو سره دی تماس کم کړي ترڅو هغوي  منتن نه کړي.

نوموړی هیوادونو د  روغتیایی کارکونکي او روغتیایي مراکز پدی خبر کړي ، هغه کسان چی له حج یا عمري MERS ځنی راستانه شوی وی او د -   وایرس ناروغي پشان کلینکې لوحه لري باید معاینه ،تست او د coV کنترول او وقایی تدابیر ونیول شی  . هغه پیښي چی مثبت تثبیت شوی وی باید نړیوال روغتیایی سازمان ته خبر   هغه کسانو کی چی معافیت یی کمزوری وي غیر وصفی کلینکی لوحه ، ورکړل شي. ډاکتران باید پدی پوه وی  پکی  لیدل کیږي.

کوم اهتمامات چی په سرحداتواو ددهیواد په دخولی ځایونو کی ونیول شی

نړیوال روغتیایی سازمان په سفر او تجارت بندیز همدارنګه د مسافرینو د معاینی او چک کول نه پیشنهادوی
  MERS  نړوال روغتیایی سازمان نوموړی هیوادونه هڅوی ترڅود -  وایرسی ناروغی په باره coV معلومات را برابر کړي ترانسپورتی پرسونل  او ټول مسافرین باید دخپل ځان ،نورو  کارکونکو په هکله  د ناروغی د راپیښیدو زرترزره راپور ورکړی .
   پوسیله بیان شوی ،هیوادونه باید باوری شي چی : IHR   هغه شیان  چی دنړیوال روغتیایی قوانینو یا

o په ورځنی توګه باید ټول ناروغه مسافرین په دخولې نقاطو کی وموندل شي ،د بیلګی په ډول د  الوتکو او بیړیو د تم ځایونو کي) 
o دمعلوماتو د افهام او تفهیم په خاطر  طرز العملونه اود وسایلو  اهتمامات موجود وی ترڅو دناروغو مسافرینو او نقلیه وسایلو ، دخولي نقاطو تر منځ  او همدا شان د دخولي نقاطو اوروغتیایی مقاماتو تر منځ اړیکه وساتی.

 ټول هفه اعراض لرونکی او ناروغان باید په خوندي ډول سره  روغتونونو او پیژندل شوی روغتیایی مرکزونو ته انتقال شی تر معاینه او په منظمه توګه یی معالجه تر سره شی .
  که په الوتکه کی یو مسافر ناروغه شی ،نو د مسافر نه بایدد ناروغی اړونده پاڼه ډکه شی چی نونوړی پاڼه د نوموړزی ناروغه کس اود ناروغی د تماس په اړه د اړینو معلوماتو په راټولولو او تعقیب کی مرسته کولای شی